Stijlbeschrijving 3

Johann Joachim Winckelmann, de grondlegger van de archeologie en de kunstgeschiedenis, was helemaal idolaat van het beeld hiernaast. In 1757 geeft hij er een lyrische beschrijving van in een brief aan een vriend:

Het beeld van Apollo is het hoogste ideaal van alle kunstwerken uit de Oudheid die voor de verwoesting gespaard zijn gebleven. Hij overtreft alle andere voorstellingen ervan, evenzeer als de Apollo van Homerus dat doet in vergelijking met de schildering van hem door latere schrijvers. Zijn statuur is boven de mensheid verheven, zijn houding getuigt van de grootsheid die hem vervult. Een eeuwige lente als op de Eilanden der Gelukzaligen bekleedt de bekoorlijke mannelijkheid van de volmaakte leeftijd en speelt met zachte tederheden op het trotse bouwwerk van zijn ledematen. Vertoef met uw geest in het rijk van onstoffelijke schoonheden en probeer schepper van een hemelse natuur te worden om de geest met beelden te vullen die boven de materie uitstijgen. Want hier is niets vergankelijks of iets wat aan het menselijke gebrek te wijten is. Aderen noch pezen verhitten en bewegen dit lichaam, integendeel een hemelse geest die zacht stromend uitvloeit, heeft als het ware de hele contour van deze figuur vervuld.
Hij heeft Python, tegen wie hij het eerst zijn boog heeft gebruikt, achtervolgd en zijn machtige pas heeft die ingehaald en neergeschoten. Vanaf de hoogte van zijn welbehagen wendt zijn verheven blik zich als het ware in het oneindige, veel verder dan zijn overwinning. Er ligt verachting op zijn lippen en wrevel die hem heeft bevangen, blaast door zijn neusvleugels en dringt door tot op het trotse voorhoofd. Maar de vrede die daar in een gelukzalige stilte zweeft, wordt nooit verstoord [...]. Bij de aanblik van dit wonderwerk van kunst vergeet ik al het andere en neem zelf een meer verheven houding aan om het met waardigheid te bekijken. Mijn borst schijnt van bewondering te zwellen en uit te zetten, evenals de borst die ik als het ware door de geest van de voorspelling vervuld zie, en in de geest voel ik me weggerukt naar Delos en het heilige woud van Lycië, plaatsen die Apollo met zijn aanwezigheid vereerde. Want dit beeld schijnt tot leven en in beweging te komen als de schoonheid van Pygmalion: hoe kun je het weergeven en beschrijven?

Meer over Winckelmann

Johann Joachim Winckelmann (1717-1768) hield zich als eerste zo serieus bezig met opgegraven kunstvoorwerpen dat je hem de vader van de archologie zou kunnen noemen. De Duitser Winckelmann werkte veel in Italië, met name bij de opgravingen in Herculaneum. Voor het bestuderen van Griekse kunst moest je toen in Italië zijn. De archeologie was in Griekenland nog lang niet van de grond gekomen. Op basis van de vondsten die hij in Italië zag, reconstrueerde Winckelmann een stijlontwikkeling van de Griekse kunst, die zeer invloedrijk werd. Zijn bekendste publicatie werd Geschichte der Kunst des Altertums (1764). Maar ook in brieven kon Winckelmann lyrisch schrijven over de kunstwerken die hij vereerde. Bovenstaand citaat komt uit de bundel Johann Joachim Winckelmann. Een portret in brieven door H.L.van Dolen en E.M.Moormann (1993).