Een uitzonderlijke categorie in de Griekse beeldhouwkunst zijn de chryselefantine beelden. De naam is afgeleid van het materiaal waarvan de beelden gemaakt zijn: deels goud (chrysos in het Grieks) en deels ivoor (olifantentand). Normaal gesproken zou je met deze kostbare materialen alleen kleine beeldjes maken, maar de Grieken kozen er juist voor om de godenbeelden in de cultusruimte van hun belangrijkste tempels hiervan te maken, weliswaar niet massief, maar met gouden en ivoren elementen gemonteerd op een ondergrond van ander materiaal. Deze kwetsbare en kostbare beelden hebben de tand des tijds meestal niet overleefd. Op het plaatje links zie je de resten van een chryselefantine beeld van Apollo. Het gezicht en andere zichtbare lichaamsdelen waren van ivoor; kleding was van goud.

De grootste en beroemdste chryselefantine beelden stonden in Athene en in Olympia. Het beeld van Athena Parthenos in het Parthenon in Athene was zo’n twaalf meter hoog! Het goud waarmee het beeld bedekt was, was demontabel. Volgens sommigen fungeerde het beeld als schatkist van de stad Athene. Het uiterlijk van het beeld kennen we alleen van miniatuurkopieën, munten en beschrijvingen uit de oudheid, zoals van de reisgidsschrijver Pausanias:

Het beeld van de godin is van goud en ivoor. Op de helm die ze draagt staat in het midden de beeltenis van een Sphinx en aan weerszijden staan Griffioenen [...]. Het beeld van Athena is staande, zij draagt een kleed dat tot op de voeten neerhangt, en op haar hoofd is een Medus-hoofd van ivoor gebeeldhouwd. De godin houdt in de ene hand een [overwinningsgodin] Nike van vier ellen hoog en in de andere een lans. Aan haar voeten rust een schild en onder aan de lans kronkelt een slang. Die slang moet waarschijnlijk Erichthonios voorstellen. Op het voetstuk van het beeld staat in reliëf de geboorte van Pandora afgebeeld; volgens Hesiodos en andere dichters was zij de eerste vrouw die op aarde is verschenen. (vertaling R. de Jong-Belinfante)

De Romeinse schrijver Plinius Maior voegt nog wat details toe, onder andere over Athena’s schild:

Op de gewelfde rand beeldde hij in reliëf de strijd van de Amazonen uit en op het gebogen oppervlak van datzelfde schild de gevechten tussen goden en giganten; verder op haar sandalen gevechten tussen Lapithen en Centauren. Zozeer bood ieder detail hem gelegenheid voor kunstzinnige versiering. Wat op de sokkel in reliëf staat uitgebeeld noemen de Grieken Pandoras genesis, de geboorte van Pandora. Twintig goden zijn bij haar geboorte aanwezig. Het beeld van [overwinningsgodin] Victoria verdient speciaal bewondering, maar kenners hebben ook grote waardering voor de slang en de bronzen sfinx die vlak onder haar speer zit. Dit zij terloops opgemerkt over een kunstenaar die niet voldoende geprezen kan worden. Tegelijkertijd moet men beseffen dat dit grandioze talent zich evenzeer in de details manifesteerde. (Naturalis Historia 36.18-19 vert. Van Gelder, Nieuwenhuis en Peters)

De kunstenaar in kwestie is Feidias (Latijnse spelling: Phidias), de man die in opdracht van Perikles ook de leiding had over de bouw van het Parthenon.
Feidias is ook de maker van het andere grote chryselefantine beeld dat verloren is gegaan maar legendarisch geworden is: het beeld van Zeus in de tempel van Olympia, waaromheen de Olympische Spelen gehouden werden. Dit beeld werd later in de oudheid beschouwd als een van de Zeven Wereldwonderen. Bekijk het filmpje over dit beeld en beantwoord de vragen.