Het eerste vrouwelijk naakt (ca. 350 v.C.)

Tot 350 v.C. waren alle Griekse vrouwenbeelden gekleed geweest. De beeldhouwer Praxitiles doorbrak deze trend door het eerste levensgrote vrouwelijk naakt te creëren. Dat Griekse vrouwen – of moet je zeggen: mannen? – zo lang op een portrettering van een naakte vrouw hadden moeten wachten, is niet verbazingwekkend. De gemiddelde Griekse vrouw leidde een zeer kuis en teruggetrokken leven in huis, terwijl het voor mannen heel gewoon was om onder elkaar naakt te zijn, bijvoorbeeld tijdens het sporten. Het was dan ook geen gewone vrouw die Praxitiles uitbeeldde, maar Afrodite, de godin van de liefde. Plinius Maior beschrijft hoe het beeld tot stand kwam en de wereld veroverde:

Hij had twee beelden van haar gemaakt en bood ze samen te koop aan. Een van de twee toonde de godin gekleed. Daarom gaven de bewoners van Kos, die de eerste keus hadden, de voorkeur aan dat beeld, hoewel hij ze voor dezelfde prijs aanbood. Zij vonden dit namelijk beter passen bij hun strenge zeden en kuisheid. Het afgewezen beeld kochten de inwoners van Cnidus en dit kreeg een oneindig grotere bekendheid. Koning Nicomedes wilde het later van hen kopen en beloofde dat hij hun volledige staatsschuld, die enorm was, zou vereffenen. De Cnidiërs wilden alles liever verdragen dan dit, en niet ten onrechte, want met dit beeld maakte Praxiteles Cnidus beroemd. De kapel waarin het staat is rondom open, zodat de mensen van alle kanten kunnen kijken naar het beeld van de godin, dat, naar men aanneemt, met haar persoonlijke instemming is gemaakt. Van welke kant men haar ook bekijkt, de bewondering blijft even groot. Het verhaal gaat dat iemand op haar verliefd was geworden, zich 's nachts in het heiligdom had verstopt en haar innig had omhelsd. Een vlek zou nog steeds getuigen van zijn hartstocht.
(Plinius: Naturalis Historia 36.20-21, vert.Van Gelder, Nieuwenhuis en Peters)

De moderne toeschouwer vindt het misschien lastig zich te verplaatsen in het enthousiasme dat Plinius beschrijft. De Afrodite van Knidos voldoet dan ook maar ten dele aan het Hollywood-schoonheidsideaal van tegenwoordig. Ook moeten we afgaan op Romeinse kopieën van het marmeren origineel, en die waren misschien minder goed gelukt dan het origineel. Wat opvalt, is de forse lichaamsbouw in combinatie met een klein hoofd, maar dat hadden we al gezien als kenmerkend voor de Laatklassieke stijl waarvan Praxitiles een van de bepalende kunstenaars was. Ook de sierlijke S-vorm van het lichaam als nadere uitwerking van de contraposthouding was typisch Laatklassiek.
In ieder geval zijn vanaf 350 v.C. naakte of halfnaakte beelden van Afrodite en bepaalde andere mythologische vrouwfiguren een trend in de Griekse kunst.